Ένα μικρό σημείωμα για το πάρκο της Ναυαρίνου

Του Αχιλλέα Μπουκουβάλα

Με έκπληξη παρακολούθησα κατά τη διάλεξη του Σλαβόι Ζίζεκ στην Αθήνα να χρησιμοποιεί ειρωνικές εκφράσεις αναφερόμενος στο πάρκο της Ναυαρίνου. Η έκπληξη μου δεν προήλθε από τις ειρωνικές εκφράσεις καθ’ εαυτές, πράγμα συνηθισμένο στον χειμαρώδη λόγο του Σλοβένου φιλόσοφου, αλλά το ότι χρησιμοποίησε το παράδειγμα του πάρκου για να αναδείξει μία κριτική τόσο στον Χóλογουεη αλλά και στο «φίλο» του Μπαντιού.
Κατά τον Ζίζεκ ο τόπος που ο Χóλογουεη συναντά φιλοσοφικά τον Μπαντιού -σε μια εκ πρώτης όψεως αταίριαστη όσο και αναπάντεχη συνάντηση- είναι το πάρκο της Ναυαρίνου. Η «ρωγμή» συνευρίσκεται με την «απόσταση από την κατάσταση πραγμάτων». Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα με αυτήν την φιλοσοφική συνάντηση; Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ζίζεκ οι χώροι στους οποίους λαμβάνει χώρα ένα είδος απόσυρσης από την καπιταλιστική κανονικότητα, είναι αρεστοί ή θα έπρεπε να είναι αρεστοί στους έχοντες την εξουσία, εφόσον αυτοί οι χώροι λειτουργούν ως χώροι αναψυχής, που δίνουν στους συμμετέχοντες μεγαλύτερη ζωτικότητα όταν επιστρέφουν στην δουλειά. Και ακόμη περισσότερο αυτές οι «ζώνες απόσυρσης» δεν αντιπροσωπεύουν κάποιου είδους απειλή για την κρατική εξουσία. Κατέληξε δε, λέγοντας ότι εάν ο ίδιος ήταν φιλελεύθερος καπιταλιστής θα επιδοτούσε αυτό το χώρο.
Θα σημείωνα πρώτα απ’ όλα, παρουσιάζοντας κάποιες αντιρρήσεις στη θέση αυτή του Ζίζεκ, ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε φιλελεύθερους καπιταλιστές. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός των συχνών εισβολών στο χώρο του πάρκου των ειδικών δυνάμεων καταστολής, οι οποίοι δεν αρκούνται σε συλλήψεις και ξυλοδαρμούς των ανθρώπων που τυχαίνει να βρίσκονται στο πάρκο τη στιγμή της εισβολής, αλλά με τις μηχανές τους τσαλαπατούν ακόμη και τα φυτεμένα δέντρα και λαχανικά με ιδιαίτερη μανία. Σύμπτωμα πρωτότυπης επιδότησης.
Κατά την γνώμη μου κάθε «ζώνη απόσυρσης» αποτελεί μία ιδιαίτερη κατάσταση και δεν μπορούμε να μιλάμε γενικά ή να εντοπίζουμε αφαιρετικά κάποια στοιχεία κατά το δοκούν. Συγκεκριμένα, αυτό που στοιχειώνει το πάρκο της Ναυαρίνου -για να εξηγηθεί και το παραπάνω σύμπτωμα της κρατικής βίας- είναι το συμβάν του Δεκέμβρη. Με μία έννοια αποτελεί ένα πρώτο ορατό ίχνος του συμβάντος. Η διεκδίκηση του συγκεκριμένου κοινοτικού χώρου απο το Κράτος, δεν υπήρξε σαν διεκδίκηση, υφιστάμενη δι’ εαυτής, αλλά εκπηγάζουσα από αυτό που περιγράφει ο Μπαντιού στο Δεύτερο Μανιφέστο για τη Φιλοσοφία σαν πρώτο είδος υποκειμενοποίησης, την πιστότητα δηλαδή του υποκειμένου στο συμβάν. Και η διαδικασία αλήθειας, κατά τον Μπαντιού εκκινεί από αυτό ακριβώς. Εξάλλου η σχέση αυτή του πάρκου με το Δεκέμβρη αναγνωρίζεται ακόμη και από μαρξιστές (Μηλιός). Έτσι η διαχείριση της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στο πάρκο από πλευράς Κράτους δεν είναι καθόλου τόσο απλή, όσο την παρουσιάζει ο Ζίζεκ. Ούτως ή άλλως ο χώρος πέρα από την εκρηκτική συμβαντική εκκίνηση έχει αποκτήσει μία δυναμική, μία μετασχηματιστική λειτουργία, ακολουθεί το δρόμο του άσχετα με τις προθέσεις του Κράτους, και πολύ απέχει από το να θεωρηθεί ως ζώνη αναψυχής.
Με την ίδια λογική του Ζίζεκ, και η συμμετοχή σε αριστερές και αντικαπιταλιστικές συλλογικότητες ενέχει το στοιχείο της αναψυχής, καθόσον την επόμενη μέρα μιας θυελλώδους συζήτησης για την π.χ. πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους οι αντικαπιταλιστές εργαζόμενοι θα προσέλθουν στην εργασία τους με περισσή ζωτικότητα. Ακόμη και μια εκπληκτική ερωτική συνεύρεση μπορεί την επόμενη μέρα να οδηγήσει σε αύξηση της διάθεσης για εργασία. Αυτή η λογική δεν οδηγεί πουθενά, ή καταδεικνύει ως ένα βαθμό μια αυτοπαγίδευση του Ζίζεκ στην κομμουνιστική εμμονή του 20ου αιώνα για κατάληψη του Κράτους.
Κλείνω αυτό το μικρό σημείωμα για το πάρκο και την αναπάντεχη φιλοσοφική συνάντηση των Μπαντιού-Χóλογουεη, ελπίζοντας να δούμε στο πάρκο μετά τον Χóλογουεη (που μας επισκέπτεται συχνά) και τον Μπαντιού, ή ακόμη καλύτερα και τους δύο μαζί για να δικαιωθεί και ο ...κακόπιστος Ζίζεκ.

Προδημοσίευση από το περιοδικό σπείρα, τ. 6, απρίλιος 2011