Χρέος, Πίστωση, Ενοχή: Σημειώσεις για μία γενεαλογική ανάγνωση του Μνημονίου


Του Θανάση Λάγιου

Βαδίζοντας προς τις εκλογές προκύπτει ένα ερώτημα: Πώς μπορεί μία κοινωνία να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ενώ ταυτόχρονα νιώθει ένοχη για την υπονόμευση της ίδιας της δημοκρατίας της; Πώς μπορεί μία κοινωνία να επανεπινοήσει τη δημοκρατία της, ενώ την ίδια στιγμή πιστεύει ότι οφείλει την ίδια της την πολιτική και οικονομική επιβίωση σε εξωτερικές δυνάμεις δανειστών;
Είναι προφανές ότι αυτά ακριβώς τα αισθήματα ενοχής και οφειλής έχουν έως τώρα διαδραματίσει τον κύριο ρόλο στις κοινωνικές εξελίξεις σε ό,τι πλέον ονομάζεται «εποχή του Μνημονίου». Εξ ου και η κυρίαρχη αίσθηση ότι τα τελευταία δύο χρόνια επικρατεί ένας ηθικολογικός λόγος, όχι μόνο στις πολιτικές αναλύσεις, είτε ως «στάση υπευθυνότητας και αυτοσυγκράτησης» (μνημονιακές δυνάμεις) είτε ως στάση «αγανάκτησης και απειθαρχίας» (αντι-μνημονιακές δυνάμεις), αλλά και στις οικονομικές αναλύσεις, είτε ως «ανταπόκριση στην εμπιστοσύνη που μας έδειξαν οι δανειστές μας» είτε ως «μη αναγνώριση των οφειλών μας». Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πάγκαλος με την απόφανση «Όλοι μαζί τα φάγαμε», συνόψισε ευφυώς το όλο ζήτημα, το διακύβευμα της εποχής, δηλαδή την αναδιανομή των σχέσεων ενοχής και οφειλής, δηλαδή του χρέους και της ευθύνης. Την πλέον αιχμηρή διατύπωση αυτής της ηθικολογικής προσέγγισης των πραγμάτων τη βρίσκει, άλλωστε, κανείς στο δίλημμα των εκλογών το οποίο είτε στην πολιτική του έκφραση (Δύση ή Ανατολή) είτε στην οικονομική του (Ευρώ ή Δραχμή) μεταφράζεται ηθικολογικά ως: Ενοχή ή Αθωότητα;
Ωστόσο, αν δεν σπεύσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά πάρουμε μία ανάσα και αποπειραθούμε να διαβάσουμε γενεαλογικά τα κύρια σημεία τους και τους όρους της ρητορικής τους που έχουν ενταχθεί πια στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, ίσως δούμε τότε τα πράγματα πιο καθαρά, καθώς αυτά τα ερωτήματα δεν προκύπτουν «εν κενώ», αλλά παίρνουν μορφή και αποκτούν περιεχόμενο μέσα από την ίδια την ιστορία μας. Αν, κατά Nietzsche, «το κληρονομικό ελάττωμα των φιλοσόφων είναι η έλλειψη ιστορικής αίσθησης», το κληρονομικό βάρος που σηκώνουμε αναπόφευκτα όλοι μας είναι η ίδια η ιστορία της γλώσσας και η γλώσσα της ιστορίας, η οποία κατά τον Marx, «βαραίνει σαν εφιάλτης πάνω στα μυαλά των ζωντανών». Επομένως, ίσως, δεν χρειάζεται να αναλωνόμαστε σε μία συνεχή και ατελεύτητη κριτική της κυρίαρχης «προπαγάνδας», για να βρούμε πίσω από τα επίσημα ψέματα την αλήθεια που υποτίθεται ότι μας κρύβουν οι κυρίαρχοι, όταν δεν κάνουν καν τον κόπο να την κρύψουν. Αντίθετα, προσπαθούν επίμονα και ακατάπαυστα να την επιβάλλουν ως τη μοναδική. Αν ισχύει η φουκωική σύλληψη ότι οι σχέσεις εξουσίας παράγουν την αλήθεια και δεν την καταστέλλουν, με τον ίδιο τρόπο που παράγουν πλούτο, τότε ίσως πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στα λόγια της ίδιας της εξουσίας, για να κατανοήσουμε τις πρακτικές της πολιτικής οικονομίας της Αλήθειας.
Ενδεικτικά, λοιπόν, και παίρνοντας ως πρότυπο τη Δεύτερη Πραγματεία της Γενεαλογίας της Ηθικής (1887) του Nietzsche:

Μνημόνιο: Αν αναζητήσει κανείς την ετυμολογική προέλευση της λέξης, δε θα δυσκολευθεί να βρει τη λέξη μνήμη. Όπως αναφέρει και η Βικιπαίδεια, «ως μνημόνιο εννοείται οποιοδήποτε έγγραφο ή άλλο μέσο βοηθά τη μνήμη μέσω της καταγραφής γεγονότων ή συγκεκριμένων παρατηρήσεων πάνω σε ένα δεδομένο θέμα». Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη την αγγλική εκδοχή της, πληροφορούμαστε ότι το μνημόνιο (memorandum) είναι συντομευμένη μορφή του γερουνδιακού λατινικού τύπου «memorandum est», από το ρήμα memorare (υπενθυμίζω) και δηλώνει τον σκοπό: πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι…
Πώς επιτυγχάνεται η υπενθύμιση, πώς αποκτάται η ικανότητα της μνήμης; Μέσω θυσιών και πόνου. Για του λόγου το αληθές:
«Οι άνθρωποι στην Ελλάδα περνάνε πολλά, είναι πολύ σκληρό να σου μειώνουν τον ήδη χαμηλό μισθό». Angela Merkel, Γερμανίδα Καγκελάριος, 22.2.2012
ή
«Οι θυσίες, που ζητήθηκαν από τους Έλληνες για να μείνουν στο ευρώ, δεν είναι υπερβολικές». Wolfgang Schäuble, Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, 12.3.2012
ή
«Είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν επώδυνα μέτρα, με τη μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη σε κυβερνητικό, κοινοβουλευτικό και κοινωνικό επίπεδο». Christine Lagarde, διευθύντρια ΔΝΤ. 20.3.2012
ή
«Πώς να δημιουργηθεί μνήμη στο ζώο άνθρωπος; (…) Αυτό το παμπάλαιο πρόβλημα, (…), δε λύθηκε με ήπιες απαντήσεις και μέσα· ίσως, μάλιστα, να μην υπήρξε τίποτε πιο φοβερό και ανησυχητικό στην προϊστορία του ανθρώπου από τη μνημοτεχνική του». Nietzsche, ΓΗ, ΙΙ, § 3.

Χρέος: Η ετυμολογία μας θυμίζει ότι το χρέος δεν είναι μόνο μία οικονομική έννοια, αλλά κατά βάση μία ηθική: χρέος είναι το καθήκον, το δέον που απορρέει από μία υπόσχεση την οποία δίνει κάποιος σε κάποιον άλλο (Ι. Σταματάκου, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, & Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας). Στις λατινογενείς γλώσσες, το ουσιαστικό debt (χρέος) προέρχεται από το de + habere (αποστερώ, χρωστώ), το οποίο συνδέεται ετυμολογικά – και ηθικά – με το habitus (έθος, συνήθεια, χαρακτηριστικό της θρησκευτικής ή εκκλησιαστικής τάξης) (βλ. Online Etymology Dictionary).
Εξ ου και η άμεση σχέση χρέους και ενοχής.

Ενοχή: ετυμολογικά, ανακαλύπτουμε ότι η αρχική σημασία της λέξης είναι η ευθύνη και η υποχρέωση που έχει κανείς απέναντι σε κάποιον άλλο. Μάλιστα, η νομική σημασία της λέξης δηλώνει τη σχέση με την οποία κανείς αναλαμβάνει μία υποχρέωση προς έναν άλλο σε παροχή (δανειστής - οφειλέτης) (Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας). Στα αγγλικά, το ουσιαστικό guilt (ενοχή) προέρχεται από το αγγλοσαξονικό ρήμα gieldan (ξεπληρώνω, χρωστώ) (Wikipedia/Online Etymology Dictionary).
Πώς συνδέεται η οικονομική και η ηθική σημασία του χρέους/ενοχής; Μέσω της σύναψης και της τήρησης ή μη των συμβολαίων, των όρων δανεισμού και των οικονομικών συμφωνιών (ομολογιών: υποσχέσεων με θρησκευτικό όρκο). Για του λόγου το αληθές:
«Οι Έλληνες έχουν αναλάβει δεσμεύσεις, θα πρέπει να τις σεβαστούν επακριβώς, δεν υπάρχει επιλογή, ο χρόνος πιέζει, πρέπει να υπογράψουν». Nicolas Sarközy, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. 6.2.2012.
ή
«'Εμείς με ευχαρίστηση βοηθούμε, αλλά δεν πρέπει να δίνουμε την αίσθηση στους τρίτους ότι αυτοί δεν πρέπει να προσπαθούν. Καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του». Wolfgang Schäuble, Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, 12.2.2012
ή
«Δεν δίνουμε τίποτα χωρίς αντάλλαγμα. Και αυτό είναι στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Philipp Rösler, Γερμανός Υπουργός Οικονομίας. 23.2.2012
ή
«Είχαν ποτέ αυτοί οι μέχρι τούδε γενεαλόγοι της ηθικής την παραμικρή υποψία, ακόμη και στα όνειρά τους, ότι η βασική ηθική έννοια “Schuld” (ενοχή) έλκει την καταγωγή της από την πολύ ηθική έννοια ‘‘Schulden’’ (χρέη, οφειλές) (…) από τη σχέση συμβολαίου μεταξύ πιστωτή και οφειλέτη, η οποία είναι τόσο παλιά όσο και η ιδέα της ύπαρξης ‘‘δικαιικών υποκειμένων’’, σχέση που με τη σειρά της ανάγεται στις βασικές μορφές της αγοράς, της πώλησης, του αντιπραγματισμού, του εμπορίου». Nietzsche, ΓΗ, ΙΙ, § 4.

Πίστωση: ετυμολογικά, ήδη από την αρχαία ελληνική, η λέξη σήμαινε τη διαβεβαίωση, τη δέσμευση μέσω εγγύησης, την εξασφάλιση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης με όρκο (Ι. Σταματάκου, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης). Στις λατινογενείς γλώσσες, το ουσιαστικό credit (πίστωση, εμπιστοσύνη) προέρχεται από το ρήμα credo (πιστεύω).
Τι συνέπειες έχει η απώλεια της πίστωσης, της εμπιστοσύνης μεταξύ των συμβαλλομένων; Την βίαιη και εκ των άνωθεν κατάλυση της κοινότητας.
Για του λόγου το αληθές:
«Το σημαντικό είναι να τηρούν όλοι τις υποχρεώσεις τους και να σταματούν με ολοένα νέες απαιτήσεις, φήμες και ερωτήματα να δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας στο φυτό της εμπιστοσύνης που πάει να ανθίσει». Wolfgang Schäuble, Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, 8.4.2012
ή
«Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να γνωρίζει ότι η υπομονή έχει τα όριά της». Philipp Rösler, Γερμανός Υπουργός Οικονομίας. 7.11.2011
ή
«Είχε τεθεί το ζήτημα της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ στο G20». Christine Lagarde, διευθύντρια ΔΝΤ. 2.3.2012

«η βασική σχέση της κοινότητας με τα μέλη της είναι η σχέση του πιστωτή και του οφειλέτη (:..) Ο εγκληματίας είναι ένας οφειλέτης, ο οποίος, όχι μόνο δεν ξεπληρώνει τα οφέλη και τα δάνεια που πήρε, αλλά και επιτίθεται στον πιστωτή του: επομένως, όπως είναι δίκαιο, όχι μόνο του στερούν στο εξής όλα αυτά τα αγαθά και τα πλεονεκτήματα, αλλά και του υπενθυμίζουν τι σήμαινε το ότι τα είχε στη διάθεσή του. Η οργή του ζημιωμένου πιστωτή, της κοινότητας, τον ξαναστέλνει στην άγρια και εκτός νόμου κατάσταση, από την οποία τον προστάτευε ως εκείνη τη στιγμή: τον αποδιώχνει και τώρα μπορεί να γίνει σε βάρος του κάθε είδος εχθρικής ενέργειας». Nietzsche, ΓΗ, ΙΙ, § 9.

Αν θέλουμε, λοιπόν, να δούμε την κρίση που βιώνουμε μέσα από τους όρους της ιστορικής της εξέλιξης και όχι μέσα από μία ηθικολογική προοπτική, πρέπει να εξετάσουμε κριτικά την ίδια την ηθική που μας έχει διαμορφώσει και μας επιβάλλεται ταυτόχρονα είτε ως αφηρημένη ηθικολογία (πολιτικός λόγος) είτε ως μαθηματικοποιημένη επιστήμη (οικονομική επιστήμη) μέσα από σχέσεις γνώσης, εξουσίας, ηθικής. Ο Schäuble, μιμούμενος τον Πάγκαλο, έθεσε το διακύβευμα με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια: «Υπάρχει πρόβλημα νοοτροπίας στην Ελλάδα» (12.2.2012). Η αλλαγή αυτής ακριβώς της νοοτροπίας («να μας βάλουν μυαλό»), η αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο υποκειμενοποίησης, είναι το πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η σύγχρονη διακυβέρνηση (η ετυμολογία είναι και πάλι διαφωτιστική: gouverner + mentalité)· σε αυτό έγκειται το νεοφιλελεύθερο πείραμα της παγκοσμιοποίησης. Πώς μπορεί να επιβληθεί η δυτική ορθολογικότητα σε παγκόσμια κλίμακα; Πώς μπορεί να κατασκευαστούν «έμπιστα» οικουμενικά υποκείμενα στο πλαίσιο της παγκόσμιας αγοράς; Πώς μπορεί να επιβληθεί παντού με το μικρότερο δυνατό κόστος η δυτική μνημοτεχνική και η εργαλειακή της ορθολογικότητα;
Η ηθικολογία είναι το πρόσχημα και το σχήμα της δυτικής ρητορικής και πρακτικής. Ωστόσο, μία γενεαλογική κριτική αυτού του σχήματος σκέψης μπορεί και οφείλει να αναδείξει τις προϋποθέσεις και τις συνέπειες αυτού του εγχειρήματος στην πράξη. Αν στο παρελθόν σφραγιζόταν το σώμα του καταδίκου, σήμερα σφραγίζονται οι επιταγές του· αν άλλοτε ακρωτηριαζόταν ένα μέλος του σώματός του, σήμερα κουρεύονται τα ομόλογά του. Οι συνέπειες της νεωτερικής και μετανεωτερικής μνημοτεχνικής είναι εξίσου επώδυνες τόσο για το ατομικό όσο και για το κοινωνικό σώμα. Απέναντι στους φίλους της ελευθερίας (φιλ-ελεύθεροι), οι οποίοι αρέσκονται να αυτοαναιρούνται διακηρύσσοντας ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική ή ότι όλοι πρέπει να υπαχθούν στη Λογική και στην Αλήθεια του μονοδρόμου, αν θέλουμε να απαντήσουμε δημιουργικά και ριζοσπαστικά στο ερώτημα που θέσαμε στην αρχή, στο ερώτημα υπεράσπισης της κοινωνίας και επανεπινόησης της δημοκρατίας, οφείλουμε να αμφισβητήσουμε την κυρίαρχη πολιτική οικονομία της Αλήθειας και την ηθικολογία που μεταχειρίζεται, για να κατασκευάσει πειθαρχημένα και ελεγχόμενα πολιτικά υποκείμενα. Άλλωστε, ήδη ένας άλλος «καταραμένος Γερμανός» είχε τονίσει πριν από τον Nietzsche την ανάγκη κριτικής της Θεολογίας και της ηθικολογίας της ως απαραίτητη προϋπόθεση της κριτικής της Πολιτικής και της οικονομικής λογικής της: «Το δημόσιο χρέος γίνεται το credo [πιστεύω] του κεφαλαίου. Και από τη στιγμή που εμφανίζεται η χρέωση του δημοσίου, τη θέση του αμαρτήματος ενάντια στο άγιο πνεύμα, για το οποίο δεν υπάρχει άφεση, την παίρνει η καταπάτηση της πίστης απέναντι στο δημόσιο χρέος» (K. Marx, Το Κεφάλαιο, τ. Α΄, σ. 779).

Θ.Λ.
12 Μαΐου 2012

Η μάχη της γλώσσας της καθημερινότητας


Η γλώσσα δεν είναι ποτέ ουδέτερη, πόσο μάλλον εκφράσεις που επαναλαμβάνονται κατά κόρον στην καθημερινότητα με την μορφή προτροπής ή ευχής. Αυτές οι κοινότοπες εκφράσεις είναι δείκτες της ψυχικής δομής και της κουλτούρας των μελών μιας κοινωνίας. Μας δείχνουν ανάγλυφα τα συναισθήματα, τα πάθη και τις αγωνίες τους, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, τις εμμονές και τις αυταπάτες τους, τις σκέψεις και το πνεύμα τους. Ταυτόχρονα, η γλώσσα, πέρα από το ότι συνιστά έκφραση, παράγει σημασίες και νοήματα, δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις, ασκεί βιοεξουσία, αποτελεί προνομιακό πεδίο άσκησης βιοπολιτικής. Μ' αυτή την έννοια, η γλώσσα της καθημερινότητας και η κουλτούρα εν γένει είναι ένα πεδίο μάχης, ένα πεδίο διαρκούς ανταγωνισμού. Η επικράτηση συγκεκριμένων εκφράσεων έναντι άλλων δεν θα έπρεπε να μας αφήνει αδιάφορους, όλους εμάς που αρνούμαστε την υπάρχουσα ζοφερή κατάσταση των πραγμάτων.
Μετά από αυτή τη μικρή εισαγωγή, ας περάσουμε στις συγκεκριμένες εκφράσεις που θα μας απασχολήσουν: «να περνάς/άμε/άτε καλά» και «να είσαι/είμαστε/είστε καλά στην υγεία σου/μας/σας πάνω απ' όλα». Η πρώτη έκφραση ήταν μέχρι πρότινος κυρίαρχη στην ελληνική κοινωνία. Ήταν μόνιμη επωδός της δεκαετίας του ΄90 και του πρώτου μισού των '00ς. Αντιστοιχούσε σε μια διαταξική (κάθε τάξη ανάλογα με την ισχύ της σε χρήμα, σε κύρος και σε άλλα συμβολικά προνόμια) κουλτούρα ατομικισμού, κυνισμού, ελευθερίας χωρίς όρια, ηδονισμού, καταναλωτισμού, πλαστής ευμάρειας, ψευδοευδαιμονισμού, απατηλής λάμψης της ματαιοδοξίας και ατέλειωτου φαν. Σε μια περίοδο όπου το Άτομο και τα θέλω του ήταν παντοδύναμα. Σχεδόν τίποτα δεν μπορούσε να τους σταθεί εμπόδιο. Όποιος είχε ηθικούς ή άλλους ενδοιασμούς, όποιος «πήγαινε με το σταυρό στο χέρι», όποιος απόκλινε έμπρακτα από το μέσο κοινωνικό όρο ήταν «ο μαλάκας» της υπόθεσης, «ο αφελής», «το κορόιδο», «ο περίεργος», «ο αντικοινωνικός». Τα τελευταία χρόνια όμως, και ειδικά μ.Κ. (μετά την Κρίση), μετά δηλαδή από την θεαματική κατεδάφιση του greek dream, μια κρίσιμη μετατόπιση έλαβε χώρα. Αυτό που ακούγεται διαρκώς από ολοένα και περισσότερα χείλη, και μάλιστα από ανθρώπους όλων των ηλικιών και των τάξεων, από ανθρώπους που δεν έχουν απαραίτητα την εμπειρία μιας ασθένειας είτε άμεση είτε έμμεση (στο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον τους), είναι το δεύτερο. Η υγεία, η εύρυθμη βιολογική λειτουργία ανεβαίνει στο θρόνο του υπέρτατου αγαθού, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι υποχώρησαν ο ατομικισμός και ο κυνισμός, ή η δίψα για εύκολο χρήμα. «Να 'χουμε την υγειά μας, και όλα τ' άλλα είναι δευτερεύοντα». Η περιστολή και αναγωγή της ζωής στα απλά βιολογικά της δεδομένα, η ζωή ως βιολογία, η γυμνή ζωή. Υγιείς πνεύμονες, υγιή συκώτια, υγιή στομάχια, υγιείς μήτρες. Το πώς ζει κανείς τη ζωή του, η βιωμένη εμπειρία του, οι αξίες και οι αρχές του δεν έχουν δα και τόση σημασία. Αρκεί να επιβιώνουμε, να μην αρρωσταίνουμε, να μην ψοφάμε. Αυτή είναι η αγωνία μας. Ακόμα και ριζοσπάστες θα γράψουν τον Δεκέμβρη του '08: «ΥΓΕΙΑ - ΚΑΥΛΑ - ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ».
Πώς όμως εξηγείται αυτό; Αναμφίβολα, σημαντικό ρόλο έχουν παίξει τόσο η αύξηση των θανατηφόρων και μη ασθενειών που σχετίζεται άμεσα με τον σύγχρονο, δυτικό τρόπο ζωής όσο και όλη αυτή η δυτική ψύχωση με τον υγιεινισμό, η αδιάκοπη παραγωγή καθεστώτων αληθείας περί υγείας, περί κανονικού και παθολογικού. Τα παραπάνω όμως έχουν θέσει το πολιτισμικό πλαίσιο, έχουν στρώσει το έδαφος, έχουν λειάνει τις υποδοχές. Κάτι άλλο βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, βαθύτερα, στην ψυχική δομή της ελληνικής κοινωνίας, κάτι που έβαλε σε δεύτερη μοίρα την «ευζωία» και ανέδειξε σε υπέρτατο άρχοντα τη γυμνή ζωή. Είναι ο καταποντισμός των προσδοκιών, η αίσθηση ανημπόριας, ματαιότητας και ζόφου, η επιβεβλημένη στέρηση και λιτότητα, η γενίκευση της ανασφάλειας (όχι μόνο εργασιακής) και της απελπισίας, ο ηθικός πανικός που προκαλεί η συστηματική τρομοκρατία των υπαλλήλων της καπιταλιστικής διακυβέρνησης στα δελτία των 8 και στις φυλλάδες και η διαρκώς επαπειλούμενη χρεοκοπία, η νοσταλγία του παρελθόντος, η υποθήκευση του παρόντος και η ανυπαρξία προοπτικής για το μέλλον. Αυτή η πτώση δεν θα μπορούσε παρά να έχει και το γλωσσικό της αντίστοιχο, το οποίο με τη σειρά του όσο περισσότερο κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα τόσο πιο βαθιά εισέρχεται στο συλλογικό ασυνείδητο και εγκλωβίζει το φαντασιακό. Ο περί υγείας καθημερινός λόγος δεν είναι λοιπόν παρά προϊόν και ταυτόχρονα παραγωγός βιοπολιτικής!
Η έκφραση «την υγειά μας να 'χουμε πρώτα απ' όλα» ως μόνιμη επωδός είναι το αντίστοιχο της φτωχοποίησης σε ψυχολογικό επίπεδο. Όπως η γενίκευση της φτώχειας είναι το όπλο του Κυρίαρχου σε υλικό επίπεδο, το πολεμικό εργαλείο που χρησιμοποιεί για να ασχολούμαστε μονάχα με την επιβίωσή μας, για να πετύχει την καταστροφή των δυνατοτήτων μας και την εξόντωσή μας, εν τέλει για να στήσει ανάχωμα στην επερχόμενη επανάσταση, έτσι και η γενίκευση του «πάνω απ' όλα η υγεία μας» είναι η ήττα μας σε επίπεδο ψυχολογίας και ηθικού, η αποδοχή της μοίρας μας. Και όπως ξέρουμε από την τέχνη του πολέμου, όταν υστερούμε σε ηθικό από τον αντίπαλο η συντριβή είναι αναπότρεπτη. Η διασπορά της έκφρασης αυτής λοιπόν καταδεικνύει την εσωτερίκευση του φόβου και της ανασφάλειας, την έλλειψη ελπίδας, μια μεμψιμοιρία, μια ματαίωση και ένα υπαρξιακό αδιέξοδο. Η τυχούσα επικράτησή της στις γραμμές των υποτελών του 21ου αιώνα θα είναι μια φοβερή πολιτισμική και υπαρξιακή οπισθοχώρηση, μια άνευ όρων παράδοση, μια συντριπτική νίκη των δυνάμεων της προληπτικής αντεπανάστασης. Γιατί όποιος καταφεύγει στην υγεία ως ultimum refugium, όποια ιεροποιεί τη γυμνή ζωή, όποιος εξισώνει τη ζωή με τη βιολογία και όποια σκέφτεται διαρκώς τον θάνατο (όχι βέβαια με έναν τρόπο φιλοσοφικό και υπαρξιακό αλλά με έναν τρόπο ευτελή, ανάγοντάς τον σε απλό βιολογικό δεδομένο), δεν μπορεί να ζήσει, να ερωτευθεί, να εξεγερθεί, να μοιραστεί, να αφοσιωθεί, να εμπιστευθεί, να συμπαρασταθεί, να γλεντήσει, να επαναστατήσει. Ζωή χωρίς θάνατο δεν υπάρχει, αλλά ο θάνατος χωρίς ζωή είναι πιο τραγικός από τον θάνατο που έζησε τη ζωή του με τόλμη και με πάθος, με ελευθερία σκέψης και δημιουργικό ανυπότακτο πράττειν.

Να βγάλουμε το πτώμα απ' το στόμα μας πριν σαπίσει!
Να απενεργοποιήσουμε τους μηχανισμούς της βιοπολιτικής διαχείρισης!
Να ανακτήσουμε την χαμένη μας αυτοπεποίθηση! Να ευχόμαστε ο ένας στον άλλο «καλή δύναμη» και «φτου ξελευθερία»!
Η καθημερινή γλώσσα και οι καθημερινές βιωματικές πρακτικές μας μπορούν να γίνουν ζωντανός πλούτος, και γι' αυτό όπλα στον πόλεμο που μαίνεται!

λάμπε ρατ
ιούλιος 2013

Ανακοίνωση απεργίας πείνας του αναρχικού όμηρου του κράτους Κώστα Σακκά



Στις 4/12/10 συλλαμβάνομαι μαζί με τον σύντροφο Αλέξανδρο Μητρούσια στη Νέα Σμύρνη εξερχόμενος από ενοικιαζόμενη αποθήκη, στο εσωτερικό της οποίας βρίσκεται οπλισμός.
Έχω παραδεχτεί από την πρώτη στιγμή τη σχέση μου με τον χώρο αυτό, όπως επίσης και με τα όπλα που βρέθηκαν. Έχω δηλώσει από την πρώτη στιγμή ότι είμαι αναρχικός και ότι η παρουσία μου στον συγκεκριμένο χώρο σχετίζεται με την πολιτική μου ταυτότητα και τις επιλογές που αυτή συνεπάγεται.

Στις 7/12/10 οδηγούμαι στην αρμόδια ανακρίτρια και προφυλακίζομαι με την κατηγορία της συμμετοχής σε άγνωστη τρομοκρατική οργάνωση και για διακεκριμένη οπλοκατοχή.
Στις 12/4/11 και ενώ είμαι ήδη πάνω από τέσσερις μήνες κρατούμενος στις φυλακές Ναυπλίου, καλούμαι εκ νέου από τους ανακριτές Μπαλτά, Μόκκα και χωρίς να έχει προκύψει κανένα καινούργιο στοιχείο, χωρίς να έχει υπάρξει καν εξέλιξη κάποιας έρευνας, προφυλακίζομαι για συμμετοχή στην ε.ο. ΣΠΦ. Αυτό έγινε προφανώς αντιλαμβανόμενοι οι κύριοι ανακριτές πως δεν θα μπορούσε να σταθεί σε μία δικαστική αίθουσα η κατηγορία της συμμετοχής σε μία οργάνωση η οποία στο ενεργητικό της δεν έχει καμία δράση, στην κατοχή των μελών της δεν υπάρχουν βόμβες, προκηρύξεις, χρησιμοποιημένα όπλα, μία οργάνωση που δεν έχει ούτε καν όνομα.
Έχω ξεκαθαρίσει στο παρελθόν –όπως και η ίδια η ε.ο. ΣΠΦ από τη μεριά της– πως δεν είμαι μέλος της εν λόγω οργάνωσης. Δεν το έκανα για να αποφύγω την εκδικητική, κατασταλτική οδύσσεια που επιφυλάσσει η αστική δικαιοσύνη σε όποιον κατηγορείται ως μέλος της, αλλά πολύ απλά γιατί έτσι είναι. Όφειλα να το ξεκαθαρίσω για την αληθή ιστορική καταγραφή. Τόσο για μένα τον ίδιο, όσο και για την ε.ο. ΣΠΦ.
Η αρχική κατηγορία της ένταξης σε άγνωστη τρομοκρατική οργάνωση που αποδόθηκε τόσο σε μένα και τους δύο συντρόφους μου (Μητρούσια, Καραγιαννίδη) όσο και στα υπόλοιπα άτομα που συνελήφθησαν στην ίδια επιχείρηση –παρόλο που δεν είχαν καμία απολύτως σχέση– αποτέλεσε κορύφωση των πολιτικών σκοπιμοτήτων που εξυπηρετήθηκαν από τη ΔΑΕΕΒ εκείνη την περίοδο για λογαριασμό του τότε υπουργού δημοσίας τάξης Χρήστου Παπουτσή, που επιθυμούσε –όπως όλοι οι ομόλογοι του άλλωστε– πάση θυσία την εξάρθρωση τρομοκρατικής οργάνωσης επί των ημερών του. Είναι γνωστό, πως ο εν λόγω υπουργός είχε άμεση εποπτεία της επιχείρησης και μάλιστα αξιολόγησε ο ίδιος τα δεδομένα που του μετέφερε η αντιτρομοκρατική και τέλος έδωσε την εντολή να γίνουν οι συλλήψεις. Όποιος παρακολουθούσε τα καθεστωτικά μέσα εκείνες τις μέρες θα θυμάται τα σενάρια και τις εκτιμήσεις διάφορων δημοσιογραφικών παπαγάλων για το ποιας οργάνωσης μέλη μπορεί να είμαστε, τι σκοπεύαμε να κάνουμε κλπ. τα οποία προφανώς τροφοδοτούσε η ΔΑΕΕΒ, μέχρι φυσικά να βγουν τα αποτελέσματα των βαλλιστικών εξετάσεων και να το βουλώσουν... Αργότερα ο κύριος Παπουτσής, στην προσπάθεια του να απολογηθεί για το φιάσκο, δίνοντας συνέντευξη σε γνωστό περιοδικό δήλωσε πως τον «κορόιδεψε η αντιτρομοκρατική υπηρεσία»(!).
Στις 6/4 του ’12, υπόδικος ακόμα και πλησιάζοντας στη λήξη του 18μηνου (μέγιστο όριο κράτησης βάση του νόμου), προφυλακίζομαι εκ νέου για τη διάπραξη 160 εμπρηστικών και βομβιστικών ενεργειών, την ευθύνη των οποίων έχει αναλάβει η οργάνωση ΣΠΦ. Χαρακτηριστικό είναι πως στη συγκεκριμένη δικογραφία, όχι μόνο δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο εις βάρος μου –δεν μπήκαν καν στον κόπο να κατασκευάσουν αυτή τη φορά– αλλά δεν γίνεται και κάποια αναφορά στο άτομο μου, παρά μόνο στην επίδοση του κατηγορητηρίου. Είναι μία δικογραφία που χωρίς υπερβολή θα μπορούσε με την λογική που χαρακτηρίζει τους εγκάθετους ανακριτές Μπαλτά - Μόκκα, να επιδοθεί στον καθένα. Είναι επίσης χαρακτηριστικό και έκδηλο της σκοπιμότητας αυτής της δίωξης πως οι κύριοι ανακριτές είχαν στα χέρια τους την συγκεκριμένη δικογραφία από την πρώτη στιγμή της σύλληψης μου, γεγονός που τους υποχρέωνε –βάση του νόμου πάντα– να μου επιδοθεί μαζί με την πρώτη δικογραφία. Δηλαδή με λίγα λόγια οι κύριοι αυτοί με προφυλάκισαν με την κατηγορία της ένταξης στην ίδια οργάνωση δύο φορές διαδοχικά(!).
Σήμερα, όντας υπόδικος 2,5 χρόνια ουσιαστικά για απλή οπλοκατοχή (διακεκριμένη οπλοκατοχή διευκρινιστικά και μόνο σημαίνει πως τα όπλα που κατέχει κάποιος, προορίζονται είτε για εμπόριο, είτε για τροφοδότηση τρομοκρατικής οργάνωσης, κάτι το οποίο ούτε προκύπτει, ούτε το αποδέχομαι), οι κύριοι θεσμικά υπερασπιστές της δικαιοσύνης και του νόμου οι οποίοι κρατούν εμένα επειδή τον παραβίασα, αποφάσισαν να παραβλέψουν ακόμα και το σύνταγμα τους –το οποίο ορίζει κάθε επόμενη της πρώτης προφυλάκισης ως μέγιστο όριο τους 12 μήνες– αφού δεν τους αρκεί για να εξυπηρετήσουν την πολιτική τους ηγεσία και να με κρατήσουν ακόμα έξι μήνες όμηρο.
Ουσιαστικά, οι εξοντωτικές προφυλακίσεις που επιβάλουν μία παρατεταμένη συνθήκη αιχμαλωσίας, αποτελεί αντιστάθμισμα για τα σαθρά και πρόχειρα μαγειρεμένα κατηγορητήρια, τα οποία ότι και να κάνουν, αδυνατούν να αποτρέψουν το «ξεφούσκωμα» τους στις δικαστικές αίθουσες παρά το ειδικό καθεστώς που τις χαρακτηρίζει (από κάθε άποψη). Όποιος έχει περάσει απ’ αυτές έστω και για λίγο, το γνωρίζει αυτό πολύ καλά.
Είναι ξεκάθαρη πλέον η τακτική τους και προδίδει την εκδικητική τους σκοπιμότητα. Ναι είναι αλήθεια, το κράτος εκδικείται τους πολιτικούς του αντιπάλους. Τους εκδικείται αλλά ποτέ δεν τους αναγνωρίζει. Ποτέ δεν το έκανε άλλωστε. Πράκτορες και προδότες τότε, τρομοκράτες και εχθρός της κοινωνίας τώρα.
Είναι γεγονός πως το πολιτικό σύστημα, διανύει μεταπολιτευτικά την κρισιμότερη και ασταθέστερη περίοδο, εξαιτίας των εγχώριων συνεπειών της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Είναι επίσης γεγονός πως η καταστολή και γενικά η αυταρχική στάση του κράτους, είναι το «τελευταίο χαρτί» που έχει στα χέρια του, προκειμένου να διασφαλίσει την υποτελή κοινωνική ειρήνη και το να αποτρέψει, η γενικευμένη αντίδραση να εκφραστεί με οργανωμένες και ουσιαστικότερες εξεγερτικές μορφές.
Ο ίδιος ο υπουργός οικονομικών έχει ομολογήσει πως πρώτη φορά καλείται κυβέρνηση να εφαρμόσει τόσο ακραία μέτρα σε περίοδο ειρήνης.
Οι νόμοι οι οποίοι ανέκαθεν εκφράζανε τη βούληση των ισχυρών, σήμερα δεν αρκούν για τους πολιτικούς εκπροσώπους του συστήματος μπροστά σ’ αυτά που καλούνται να διεκπεραιώσουν υπηρετώντας το.
Έχοντας την άποψη και την θέση πως ο δρόμος για την ατομική-συλλογική ελευθερία είναι γεμάτος από αγώνα και αντίσταση, αποφάσισα από την Τρίτη 4/6, να προχωρήσω σε απεργία πείνας· ημερομηνία που με το ισχύον νομικό καθεστώς, λήγει το μέγιστο όριο προφυλάκισης μου. Διευκρινίζω πως για μένα η επιλογή του να προχωρήσω σε απεργία πείνας, δεν αποτελεί κίνηση απελπισίας, αλλά επιλογή συνέχισης του αγώνα. Ενός αγώνα που δίνουμε από την πρώτη στιγμή της αιχμαλωσίας μας εγώ και οι σύντροφοί μου, αντιστεκόμενοι σε μία δίχως προηγούμενο εκδικητική αντιμετώπιση από τους δικαστικούς μηχανισμούς, οι οποίοι αποφάσισαν για την περίπτωση μας να κάνουν ένα διάλειμμα από τα εισπρακτικά τους καθήκοντα, προκειμένου να υπερασπιστούν την κοινωνία από τους υποτιθέμενους εχθρούς της και τους νόμους από τους παραβάτες τους. Είναι οι ίδιοι μηχανισμοί και οι ίδιοι άνθρωποι πίσω απ’ αυτούς, που αποτελούν τους φυσικούς αυτουργούς της νομιμότητας των επιστρατεύσεων των απεργών, των χιλιάδων πλειστηριασμών και αστέγων, της κατάργησης των εργασιακών διεκδικήσεων, των απολυμένων, της κατάργησης των κοινωνικών παροχών, των χιλιάδων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, των εκατοντάδων αυτόχειρων κάθε χρόνο που βάζουν τέλος στη ζωή τους επειδή αδυνατούν να ανταπεξέλθουν αξιοπρεπώς, της νομιμότητας των στοιβαγμένων ανθρώπων σε στρατόπεδα χαρακτηρίζοντας τους ως λαθραίους. Είναι οι φυσικοί αυτουργοί της νομιμότητας των βασανιστηρίων και των ξυλοδαρμών στα αστυνομικά τμήματα, των τυχαίων εκπυρσοκροτήσεων, της φίμωσης των αντικαθεστωτικών μέσων πληροφόρησης...
Είναι οι φυσικοί αυτουργοί της δημιουργίας μίας κοινωνίας νεκροταφείο στο όνομα του νόμου.
Είναι οι φυσικοί αυτουργοί της δημιουργίας μίας κοινωνίας νεκροταφείο αν χρειαστεί ακόμα και εκτός νόμου...
Βουτηγμένοι στην υποκρισία και την αθλιότητα, κατάπτυστοι τόσο για τους θιασώτες της αστικής δικαιοσύνης, όσο και για τους επικριτές και τους ιδεολογικούς εχθρούς της.

«Αργοπεθαίνει όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές (...) Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις όταν θυμόμαστε πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη απ’ το απλό γεγονός της αναπνοής». – Πάμπλο Νερούντα

Σακκάς Κώστας
Α' πτέρυγα Κορυδαλλού

Περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις αλληλεγγύης και τα κείμενα συμπαράστασης: https://athens.indymedia.org/