Μερικές σημειώσεις σχετικά με την ασυνέχεια
Του Sergio Tischler
1
Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που έχουν αναδείξει τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα είναι το ζήτημα του χρόνου. Την 1η Ιανουαρίου του 1994, οι Ζαπατίστας μας δίδαξαν ότι το να ονειρευτούμε έναν διαφορετικό κόσμο δεν είναι μόνο εφικτό αλλά ότι αυτό είναι το ζωντανό όνειρο της αξιοπρέπειας και της πάλης. Δεν πυροβόλησαν με τα όπλα τους τα ρολόγια, όπως έκαναν το 1830 οι εξεγερμένοι εργάτες στο Παρίσι για να ανατρέψουν συμβολικά το χρόνο της καπιταλιστικής εργασίας, τον ορθολογιστικό μηχανισμό που οργανώνει τη ζωή προκειμένου να εξυπηρετήσει την αστική εξουσία. Το έκαναν με διαφορετικό τρόπο. Οι ιθαγενείς αντάρτες κατέλαβαν τα χωριά San Cristóbal de las Casa, Altamirano, Las Margaritas, Ocosigno, Oxchuc, Huixtán και Chanal. Η Παράνομη Επαναστατική Ιθαγενική Επιτροπή-Γενική Διοίκηση (CCRI-CG) του EZLN δημοσιοποίησε την 1η Διακήρυξη της Ζούγκλας Lacandona, με την οποία κήρυξε τον πόλεμο στην κυβέρνηση του Carlos Salinas de Cortari με σκοπό την αντίσταση στο σχέδιο θανάτου ενάντια στον ιθαγενικό πληθυσμό σύμφωνα με τη Συνθήκη για το Ελεύθερο Εμπόριο ανάμεσα στο Μεξικό και τις ΗΠΑ και ανακοίνωσε τον αγώνα της για τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλους τους μεξικανούς. Αυτή τη φορά ήταν οι ιθαγενείς από τις κοινότητες της Τσιάπας, αλλά ο εχθρός δεν ήταν πολύ διαφορετικός: ήταν αντιμέτωποι με τον χρόνο της καπιταλιστικής εργασίας του νεοφιλελεύθερου εκσυγχρονιστικού σχεδίου.
2
Εμπνεόμενοι από τον Walter Benjamin μπορούμε να ρωτήσουμε: Ποιος μυστικός σύνδεσμος υφίσταται ανάμεσα στους παρισινούς εργάτες του 1830 και τους Ζαπατίστας; Η ερώτηση μπορεί να επεκταθεί: Ποιος μυστικός σύνδεσμος υπάρχει ανάμεσα στις γενιές του 1848, του 1830, του 1871, του 1968, του 1910 και του 1917 και στις γενιές που τώρα αγωνίζονται; Η απάντηση δεν είναι απλή, επειδή δεν επιλύεται γραμμικά ούτε μηχανιστικά μέσω μιας συλλογιστικής αιτίας-αποτελέσματος. Ο σύνδεσμος δεν είναι η συνέχεια αλλά η ρήξη, η ρήξη με τον συνεχή χρόνο της ηγεμονίας. Και η διάρρηξη του συνεχούς χρόνου εκφράζεται με τη μορφή του αστερισμού. Εκείνοι οι αστερισμοί αποτέλεσαν ρωγμές στην ηγεμονία και στιγμές πραγματικής και συμβολικής κατάργησης του χρόνου ως εξωτερική και αποξενωμένη μορφή, δηλαδή στιγμές κατάργησης της Ιστορίας ως Γενικής Ιστορίας σύμφωνα με την γραμμική αστική ιδέα της εξέλιξης. Καθένα από αυτά τα συμβάντα προσλαμβάνει τη δραματική διάσταση της κατάργησης του χρόνου ως μορφή αναπαραγωγής μιας ζωής που κυριαρχείται από εξουσίες και θεσμούς που γεννιούνται από την αδικία και την παρατείνουν. Έτσι, μπορεί να κατανοηθεί γιατί υπάρχει μεγαλύτερη εγγύτητα, συμφωνία και κατανόηση ανάμεσα σε έναν εργάτη του Παρισιού το 1830 και τους Ζαπατίστας απ’ ό,τι ανάμεσα σε ένα Συμβούλιο Καλής Διακυβέρνησης του Oventik και στον Felipe Calderón. Ο παρισινός εργάτης που πυροβόλησε τα ρολόγια το 1830, όπως και ο ιθαγενής ζαπατίστα που κατέλαβε με επίθεση την πόλη του San Cristóbal τα ξημερώματα της πρωτοχρονιάς του 1994, ανήκουν στο μέλλον, είναι το νέο που ακόμη δεν έχει εντελώς φανεί και που αναγγέλλει την κατάργηση-υπέρβαση του χρόνου και της Καθολικής Ιστορίας ως μορφών που καταπιέζουν την ύπαρξη. Αποτελούν μια προκαταβολική μορφή ενός μέλλοντος που αποτελεί κομμάτι του εδώ και τώρα της επαναστατικής δράσης των Ζαπατίστας με στόχο τον μετασχηματισμό του παρόντος.
3
Αλλά παραμένει η ερώτηση: Αυτή η μορφή χρονικότητας που δεν έχει πραγματωθεί, δεν θα είναι σχεδόν η επιβεβαίωση μιας αποτυχίας, η απόδειξη μια ανορθολογικής ουτοπίας χωρίς ιστορική βάση, ο τρόπος να επινοήσουμε ένα νόημα ως απάντηση στην οδύνη ενός κόσμου που είναι άβυσσος; Αν επικεντρωθούμε στην καθαρά αντικειμενική πτυχή, του κόσμου που υπάρχει και έχει υπάρξει, τότε μας μένει η εντύπωση πως οι επαναστάσεις έχουν αποτύχει και αυτό που μας άφησαν είναι η πικρή γεύση της ήττας και της απογοήτευσης. Υπ’ αυτή την έννοια, καμία επανάσταση δεν κατάφερε να μας βγάλει από την άβυσσο, μάλλον υπήρξε κομμάτι αυτής της περιοχής. Αλλά αν καταφέρουμε να δούμε λίγο πιο μακριά, την ανάποδη πλευρά του εμπράγματου κελύφους των επαναστάσεων, δηλαδή να πάμε πέρα από την υποβάθμισή τους σε απλή στρατηγική και φόρμουλα εξουσίας, τότε μπορούμε να δούμε πως όλες αυτές ωθούνταν από το όνειρο της πραγμάτωσης ενός κόσμου όπου το πάνω και το κάτω θα έχουν καταργηθεί. Αυτή είναι η παιγνιώδης και καρναβαλική πλευρά των επαναστάσεων, η πιο ριζικά απελευθερωτική όψη τους. Ωστόσο, η ιλιγγιώδης κίνηση των επαναστάσεων που θριαμβεύουν μέσα από τη μορφή Κράτος δεν μπορεί παρά να πυρπολήσει αυτή την δύναμη. Σ’ αυτό ταυτίζονται το 1789 και το 1917. Μια επανάσταση που καταλήγει στην θεσμοποίηση του χρόνου είναι άρνηση της επανάστασης, καθώς επιμηκύνει την, κενή και αφηρημένη, χρονικότητα της εξουσίας, με τη μορφή του ιστορικού συνεχούς. Η θεσμοποίηση του επαναστατικού χρόνου στη μορφή Κράτος είναι ένας τρόπος οργάνωσης του χρόνου ως πράξη άρνησης της αυτοχειραφετικής κίνησης.
4
Βλέποντας έτσι τα πράγματα, η ιστορία και ο κόσμος μοιάζουν με θέαμα όπου η πανουργία του χρόνου ως εξουσία και μορφή ύπαρξης που καθυποτάσσει τους ανθρώπους κοροϊδεύει όλες τις μορφές που επεδίωξαν να την υπερβούν. Οι επαναστάσεις που διακήρυξαν ότι θα αντικαταστήσουν την εργαλειακή μορφή της εξουσίας με την φαντασία και την ποίηση, όπως ο Μάης του ’68 στο Παρίσι, εξανεμίστηκαν γρήγορα. Ο χρόνος τους ήταν το εφήμερο. Όσες διακήρυξαν την αναγκαιότητα της εργαλειακής μορφής της εξουσίας ως μέσο για να υπερβούν την αστική μορφή των κοινωνικών σχέσεων κατέληξαν εκεί που όλοι ξέρουμε. Τουλάχιστον, έγινε ξεκάθαρο ότι ο χρόνος της μορφής Κράτος δεν είναι κάτι ανταγωνιστικό προς τον χρόνο του κεφαλαίου. Στον πυρήνα του υπάρχει η αφηρημένη μορφή της εργασίας και του χρόνου. Μοιάζει, λοιπόν, να είμαστε παγιδευμένοι σε μια φαύλη διαλεκτική όπου το εφήμερο του «πλήρους χρόνου» επιβεβαιώνει την υπεροχή του κενού και συνεχούς χρόνου ως πραγμοποιημένη μορφή του εξορθολογισμού του κόσμου.
5
Μπορούν τα κοινωνικά κινήματα να συνεισφέρουν στην έξοδο από αυτό το τραγικό δίλημμα; Όχι χωρίς αντιφάσεις. Ένα μεγάλο μέρος των κοινωνικών κινημάτων δεν αμφισβητούν τη χρονική λογική του συστήματος, αλλά υπάρχουν ορισμένα που την ξεπερνούν συνειδητά. Υπ’ αυτή την έννοια, ανάμεσα σε άλλες εκδηλώσεις, όπως αυτές του κινήματος για έναν εναλλακτικό κόσμο, ορισμένες μορφές των piqueteros και της αυτόνομης αριστεράς στην Αργεντινή και του κινήματος Χωρίς Γη, η πολιτική μορφή-ζαπατίστα είναι θεμελιώδης. Ασκεί ανοιχτή κριτική στη μορφή Κράτος ως έκφραση μιας χρονικότητας της εξουσίας την οποία πρέπει να ξεπεράσουμε με το «Κυβερνάμε υπακούοντας» και παρουσιάζει μια οριζόντια οδό προς την ανάδειξη της χρονικότητας του αυτοκαθορισμού με το «Προχωράμε ρωτώντας». Αυτή η νέα χρονικότητα δεν είναι μια πυκνή έκρηξη που συγκρατείται στο εφήμερο, παρόλο που μπορούν να προκύψουν από αυτή άλλες διαδικασίες (όπως στον γαλλικό ’68), ούτε ο ομογενής χρόνος, συμπαγής και διαχειρίσιμος από ένα πολιτικό κόμμα. Αφορά την ενδιάμεση μορφή ενός νέου χρόνου που δεν πρέπει να συγχέεται με την τυχαία μεταμοντέρνα καθιέρωση της μικροπολιτικής. Αυτή η μορφή αποσκοπεί σε έναν χρόνο κοινό αλλά ετερογενή. Έναν χρόνο όπου η ιδιαιτερότητα δεν εξαλείφεται αλλά μπορεί να αποκαλυφθεί ως κριτική δύναμη, έναν χρόνο που μπορεί να γίνει αντιληπτός ως πάλη ή ως αστερισμός. Η πολιτική μορφή-ζαπατίστα επιτρέπει να σκεφτούμε-επιθυμήσουμε μια χρονικότητα με τα παρακάτω χαρακτηριστικά: α) πάλη ενάντια στον ομογενή χρόνο του κεφαλαίου και της μορφής Κράτος, β) ανάδειξη μιας νέας χρονικότητας που δεν είναι συνεχές, που δεν αποτελεί συνέχεια αλλά δημιουργία του καινούργιου με αφετηρία τα κατώφλια ενός ετερογενούς χρόνου, γ) ο ορίζοντας της ασυνέχειας ως μορφή που πηγαίνει πέρα από τη μορφή κεφάλαιο και τη μορφή Κράτος.
6
Με τις αντιφάσεις και τα υποτιθέμενα «λάθη τακτικής», για τους γνωστούς λόγους, ο ζαπατισμός είναι μία από τις εξέχουσες εκφράσεις ενός νέου αστερισμού της πάλης των τάξεων στον κόσμο. Το ζαπατιστικό λεξιλόγιο είναι μέρος της μορφής του.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Άτομο και χρόνος
Το άτομο αναπαριστώμενο ως κατηγορία αυτο-επαρκή αποτελεί την κατάργηση του συλλογικού χρόνου και την καθυπόταξή του στην αφαίρεση του γραμμικού χρόνου. Το άτομο, με τη συγκεκριμένη αστική έννοια, υπονοεί μια κοινωνική σχέση που βασίζεται στην πραγματική αφαίρεση και στη βία αυτής της αφαίρεσης. Ο πραγματικός δεσμός ανάμεσα στο άτομο και στο συλλογικό είναι η ρωγμή της υπέρβασης αυτής αφαίρεσης. Το συλλογικό σώμα είναι μια χρονικότητα πλήρης (πόνου και ελπίδας).
Πρωτότυπο κείμενο: Sergio Tischler, “Los disparos de los obreros de París contra los relojes en 1830 y la toma de San Cristóbal de las Casas por indígenas zapatistas en 1994. Agunas notas sobre la discontinuidad”, (2008), Bajo el Volcán, 13, Puebla: Instituto de Ciencias Sociales y Humanidades, pp. 155-159.
Μετάφραση: ratnet 2011
http://ratnet-blog.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου