Του Κώστα Δεσποινιάδη
Ο Φώτης Τερζάκης είναι ένας από τους ελάχιστους ανεξάρτητους Έλληνες διανοούμενους που επιμένουν να παράγουν κριτικό λόγο στην εποχή της γενικευμένης συναίνεσης. Από τα πρώτα κιόλας έργα του δείχνει να είναι πεπεισμένος (και να το εφαρμόζει απαρέγκλιτα στα γραπτά του) πως «όταν η σκέψη δεν ασκείται ως απερίφραστη κριτική της κυριαρχίας, μοιραία λειτουργεί ως εξ αντικειμένου συνενοχή με την κυριαρχία» και επιπροσθέτως δείχνει να έχει πλήρη συναίσθηση ότι ο στοχασμός πάνω στη βαρβαρότητα που μας περιβάλει και η καταγγελία αυτής της βαρβαρότητας είναι ένα πρώτο, έστω και ελάχιστο βήμα.
Γεννημένος το 1959 (άρα, σχετικά νέος για θεωρητικός) έχει να επιδείξει ένα σημαντικό έργο που περιλαμβάνει πρωτότυπες μελέτες για μια ευρεία γκάμα θεμάτων (φιλοσοφία, ψυχανάλυση, αντιψυχιατρική, θρησκειολογία, κοινωνιολογία της μουσικής, πολιτικά δοκίμια, ανθρωπολογία, αισθητική, κ.ά.) και μέχρι σήμερα αριθμεί 17 βιβλία. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και αρκετές δεκάδες μεταφράσεις έργων από συναφή θεωρητικά πεδία, γεγονός ιδιαιτέρως σημαντικό για μια γλώσσα σαν τη δική μας που δεν έχει παράδοση πρωτότυπων θεωρητικών κειμένων, καθώς και πάμπολλα διάσπαρτα κριτικά κείμενα σε περιοδικά και εφημερίδες. Πέρα από το ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα εύρος των ενδιαφερόντων του, αξίζει να σημειωθεί ότι η θεωρητική του εργασία αναπτύσσεται εκτός Πανεπιστημίου, γεγονός που την καθιστά διττά σημαντική: Πρώτον, γιατί κάτι τέτοιο σημαίνει ότι ο Τερζάκης δεν πληρώνεται από το Κράτος ή από κάποιον άλλο δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα για να σκέφτεται και να γράφει, με όλες τις πρακτικές δυσκολίες που κάτι τέτοιο συνεπάγεται, και δεύτερον γιατί έτσι έχουμε μία έμπρακτη αμφισβήτηση του γελοίου (και στον πυρήνα του βαθύτατα εξουσιαστικού) αξιώματος ότι οι μόνοι αρμόδιοι για τον στοχασμό και τη θεωρητική παραγωγή είναι οι κάθε είδους «ειδικοί», που πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δεν είναι παρά οι κρατικοδίαιτοι αρουραίοι των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, το έργο των οποίων είναι αντιστρόφως ανάλογο με την ποσότητα των κονδυλίων που ξεκοκαλίζουν.
Στις 560 σελίδες του τελευταίου του έργου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις futura με τίτλο Τροχιές του αισθητικού και υπότιτλο η ιστορική σύσταση μιας αισθητικής φιλοσοφίας και ο ανθρωπολογικός της ορίζοντας, ο συγγραφέας παρουσιάζει μια κριτική επισκόπηση του συνόλου της αισθητικής σκέψης. Οι κάπως συστηματικότεροι αναγνώστες του Τερζάκη θα γνωρίζουν βέβαια ότι μια προβληματική περί του αισθητικού είναι συχνά παρούσα στα γραπτά του, αλλά με το παρόν έργο έχουμε την πρώτη αναλυτική και πιο συγκροτημένη πραγμάτευση του θέματος από τον συγγραφέα. Μιας και το θέμα λόγω της φύσης του αλλά και της ευρύτητάς του δεν προσφέρεται για μια τηλεγραφική βιβλιοπαρουσίαση, αρκούμαστε εδώ να πούμε ότι ο συγγραφέας δείχνει να έχει αξιοθαύμαστη γνώση και εποπτεία του υλικού που πραγματεύεται, ο λόγος του καθιστά εφικτό να διακρίνονται οι περιγραφικές από τις αξιολογικές του κρίσεις, ενώ ταυτόχρονα η έντονα κριτική του διάθεση, που διατρέχει όλο το βιβλίο, αποτελεί πρόκληση για μια δημιουργική αναγνωστική αναμέτρηση με τα υπό εξέταση ζητήματα. Σε κάθε περίπτωση, είναι ένα εγχείρημα που αξίζει την προσοχή μας και που η πραγματοποίησή του είναι φανερό ότι απαίτησε ιδιαίτερο κόπο από την πλευρά του δημιουργού. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι μέχρι τώρα δεν είχαμε τίποτα ανάλογο στα ελληνικά, αν εξαιρέσουμε το περί αισθητικής βιβλίο του Παπανούτσου που μόνο ως αφελές σχολικό ανάγνωσμα μπορεί να διαβαστεί σήμερα. […]
2 σχόλια:
"Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και αρκετές δεκάδες μεταφράσεις έργων από συναφή θεωρητικά πεδία, γεγονός ιδιαιτέρως σημαντικό για μια γλώσσα σαν τη δική μας που δεν έχει παράδοση πρωτότυπων θεωρητικών κειμένων"
ΝΤΟΙΝΓΚ!!!!!!!
Ρε παιδιά ή ο Δεσποινιάδης τρελάθηκε ή μιλάει για την παράδοση της γλώσσας των ουγκι-ουγκι
-ίσως μιλάει για μια γλώσσα -την Ελληνική- που την μιλάνε οι ούγκι-ούγκι νεοέλληνες οπότε ...πάσο.
Φίλε "σπίρτο",
Πότε γράφτηκε το τελευταίο βιβλίο φιλοσοφίας από νεο-έλληνα στα νέα-ελληνικά; Άσε τον Πλάτωνα και τον Ηράκλειτο, αυτά είναι γραμμένα στα αρχαία ελληνικά...
Όποιος προσπαθήσει να μεταφράσει σύγχρονο αλλόγλωσσο φιλοσοφικό, ανθρωπολογικό, κοινωνιολογικό κλπ. κείμενο θα καταλάβει την φτώχεια των (νέων) ελληνικών σε όρους, αποτέλεσμα ακριβώς του ότι για αιώνες δεν παράγεται πρωτότυπος φιλοσοφικός λόγος στα ελληνικά και επομένως δεν εξελίσσεται η γλώσσα σε αυτόν τον τομέα.
Άλλωστε δεν λέει και τίποτα πρωτάκουστο. Ο ίδιος ο Καστοριάδης είχε επισημάνει αυτό ακριβώς το πρόβλημα όταν προσπαθούσε, μαζί με τους μεταφραστές των έργων του στα ελληνικά, να βρει μεταφραστικές λύσεις για να αποδώσει στα ελληνικά τα δικά του έργα που ήταν γραμμένα στα γαλλικά.
ΚΑι επιπλέον, όποιος ρίξει μια ματιά στη βιβλιοθήκη του, θα δει ότι σε αυτό που γενικά ονομάζεται "ανθρωπιστικές επιστήμες", τα βιβλία που διαθέτει είναι στην συντριπτική τους πλειονότητα ξένων συγγραφέων. (Α, ξέχασα, ενδεχομένως θα βρει και τα "φιλοσοφικά" πονήματα του Ράμφου και του Γιανναρά!)
Δημοσίευση σχολίου