Ο πλουραλισμός των επιλογών φέρνει την ένδεια των θέσεων. *** Η «ρευστή ταυτότητα» του σημερινού «πολίτη»-καταναλωτή δεν είναι παρά η αντανάκλαση σε συνειδησιακό και ψυχολογικό επίπεδο της κατακερματισμένης σύγχρονης ζωής υπό την ηγεμονία της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς και της ιδεολογίας της. *** Η «αποκέντρωση», οι «πολλαπλές προσωπικότητες», η «σχετικιστική» οπτική γωνία, η «κινητικότητα», η «ευπλασία» και η «ευελιξία», ο «πολυμορφισμός», η «ανακατασκευή», η «αποδέσμευση», όλες οι τακτικές του μετανεωτερικού υποκειμένου ορίζονται και διατρέχονται από τη στιλπνότητα του θεάματος και τη σαγήνη της κατανάλωσης. Είναι ευκαιριακές, «επεισοδιακές», και αποστρέφονται την υπαγωγή τους σε μια συγκεκριμένη και σταθερή ενότητα. *** Κάθε προσπάθεια να συγκροτηθεί μια σταθερή (αλλά όχι στατική και αναλλοίωτη) ατομική ταυτότητα μοιάζει σήμερα, στην εποχή της «ρευστής ταυτότητας», αν όχι παρωχημένη και ουτοπική, οπωσδήποτε ανέφικτη. *** Οι ευθύνες απέναντι στην ολότητα του κόσμου, απόρροια μιας σταθερής οπτικής γωνίας, δηλαδή ενός σαφώς προσδιορισμένου υποκειμένου, μοιάζουν με θανάσιμη παγίδα. Είτε γιατί απειλούν με ακινητοποίηση και εγκλωβισμό την «αυτό-ποητική» ορμή της ατομικής ταυτότητας είτε γιατί ορθώνονται σαν τείχη όπου προσκρούει κάθε φιλοδοξία του ναρκισσιστικού «εγώ» να είναι το επίκεντρο του κόσμου, οι ευθύνες μιας συνειδητής, ενσώματης υποκειμενικότητας είναι ολοένα και περισσότερο ανεπιθύμητες. *** Από το βάθος ακούγονται οι ψίθυροι μιας συνωμοσίας: Είναι το άχθος της υποταγής του υποκειμένου στην ιστορία που προσπαθούν να ξεφορτωθούν ως περιττό, ως άχρηστο οι αιτιάσεις του σημερινού ατόμου για «αυτό-προσδιορισμό» – την «αυτό-ποίηση» της ταυτότητας, μέσα σε ένα πλαίσιο που σου προσφέρει άπειρες επιλογές και δυνατότητες – τόσες, που τελικώς καταντάει αδύνατη, ίσως και ανεπιθύμητη, κάθε δεσμευτική επιλογή. *** «Γίνε ο εαυτός σου. Γίνε όλα όσα ονειρεύεσαι.» Η υστερικά επαναλαμβανόμενη αυτή προτροπή του σύγχρονου πολιτισμού δεν μπορεί παρά να συγκαλύπτει τον αυτισμό του. Σίγουρα, δεν κάνει καμία μνεία στα ναυάγια και τις αποτυχίες, στις ματαιωμένες προσδοκίες και στις, κατ’ ουσίαν, διαρκώς ανεκπλήρωτες επιθυμίες – αναφέρεται αποκλειστικά στο ιδανικό. *** Ο «ιδανικός εαυτός» είναι υπό συνεχή προσαρμογή και επιτήρηση ως προς / και από μία «εξω-συνείδηση». Πρόκειται για την κοινωνική κατασκευή του κυρίαρχου παραδείγματος που λειτουργεί κανονιστικά και απόλυτα ελεγκτικά, κινείται με ύπουλο τρόπο πίσω από την πλάτη κάθε αυταπάτης του ατόμου περί «αυτό-καθορισμού». Είναι το σημείο ακριβώς όπου οργανώνεται η κυριαρχία και νομιμοποιείται η ετερονομία με τον πλέον σταθερό και επιδραστικό τρόπο. *** Ο οδυνηρά βιωμένος, αν και αποδεχόμενος ως «φυσικός» από την εξέλιξη των πραγμάτων, διαχωρισμός του «εγώ» από τον «εαυτό», και ο διαρκής έλεγχος που ασκεί ο δεύτερος στο πρώτο, δημιουργεί την ψευδαίσθηση της «αυτονομίας» και της αυτάρκειας του υποκειμένου, αφού δημιουργεί ένα κλειστό, ανατροφοδοτούμενο κύκλωμα. Το «εγώ» δεν εξωτερικεύεται για να απευθυνθεί στο «εσύ» (στον Άλλο), η έκφρασή του μεσολαβείται διαρκώς από τον «εαυτό». *** Η αυτοαναφορικότητα και η αυτάρκεια δεν εγκωμιάζουν την υποσχόμενη ελευθερία αλλά μάλλον περιγράφουν το αδιέξοδο μιας ύπαρξης χωρίς παρελθόν (άρα χωρίς παρόν και χωρίς μέλλον), ενός υποκειμένου που αρνείται να διαμορφωθεί σε μια πραγματική σχέση με τον Άλλο, που αρνείται καταστατικά τη συν-ύπαρξη και την κοινότητα ενώ εκθειάζει με κάθε τρόπο τη σημασία της διαφοράς· έτσι συντρίβει κάθε έννοια ολότητας, άρα και κάθε δυνατότητα πραγματικής απελευθέρωσης. *** Η επίκληση της διαφοράς ως ορισμός της ταυτότητας είναι η επικύρωση της αποξένωσης. Η «ρευστή ταυτότητα» είναι η οντολογική προσαρμογή των ανέστιων, διχασμένων υποκειμένων στο αφιλόξενο περιβάλλον που διαμορφώνει ο καπιταλισμός. *** Η «ρευστή ταυτότητα» δεν συμμερίζεται το όλον, αδιαφορεί γι’ αυτό· επικεντρώνει μόνο στο μερικό, στον προκείμενο στόχο, στην άμεση εκπλήρωση της εκάστοτε επιθυμίας. Κι αν εδώ φαίνεται να προτάσσεται μια «αντι-ασκητική», καρναβαλική ηθική, μια ηδονοθηρική απελευθέρωση της υλικότητας και των ενστίκτων, θα ήταν άστοχο να νομίσουμε πως πρόκειται για επανάσταση κατά του ιδεαλισμού και της μεταφυσικής: είναι η ευωχία της αγοράς, το λαμπερό πανηγύρι της κατανάλωσης, η διασκέδαση μέχρι θανάτου, η συγχώνευση εντέλει του φαντασιακά «αυτόνομου» υποκειμένου με το αντικείμενο (το εμπόρευμα) και η πραγμοποίηση (άρα η εξίσου απονέκρωσή) του. *** Είναι προφανώς παράλογο να απαιτείς από τη «ρευστή ταυτότητα» να συγκροτηθεί ως σημείο αντίστασης στην αλλοτρίωσή της· κάτι τέτοιο θα ήταν αντιφατικό ως προς τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητές της. *** Κάθε ενέργεια του υποκειμένου είναι, σε τούτο το πλαίσιο, αυτό-αναφορική, ακόμα κι όταν, για να αυτό-επικυρωθεί, συμπεριλαμβάνει και τον Άλλο. Η «ρευστή ταυτότητα» δεν μπορεί να δει πέρα από τον ομφαλό της (ναι, ακόμα και στη δική της περίπτωση υπάρχει ένα κομβικό, «κεντρικό» σημείο αναφοράς και συνέχειας – το σώμα, η απτή ύλη που είμαστε) εκεί που νομίζει ότι εποπτεύει τον κόσμο (της). *** Είναι βαθύτατα αλλοτριωμένη, αν και το γεγονός αυτό το γιορτάζει ως απελευθέρωση από κάθε περιορισμό και εξαναγκασμό της ολότητας. Νιώθει να αιωρείται μακάρια υπεράνω της ταπεινής υλικότητας της παραγωγής και της εργασίας, της φύσης και του πολιτισμού, της ανακύκλωσης της ζωής και της ιστορίας. *** Τίποτα δεν τη δεσμεύει, παρά μόνο η πιθανότητα ανάληψης της όποιας ευθύνης απέναντι στην ολότητα. Η αντιστραμμένη ουτοπία είναι εδώ, στη μακαριότητα της κατανάλωσης – ας την απολαύσουμε, ας «ζήσουμε τη στιγμή». *** Σε αντίθεση και καθολική ρήξη με όλα τα παραπάνω, το υποκείμενο που επιζητεί την πραγματική απελευθέρωση επιδιώκει τη συγκρότηση μιας σταθερής ταυτότητας, που επαναφέρει την ενότητα «εγώ» και «εαυτού», αναφέρεται στην ολότητα και εκφράζεται ως δημιουργική δράση. *** Αυτό δεν γίνεται στο όνομα της συντήρησης, της παράδοσης και της επιστροφής σε ένα ιδανικό οργανικό παρελθόν αλλά ως συνειδητοποιημένη διαδικασία του ιστορικού υποκειμένου, διαδικασία της οποίας τα κίνητρα και οι καταβολές δεν μπορεί να είναι άλλα από τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες του παρελθόντος που πρέπει να εκπληρωθούν («Το ανεκπλήρωτο παρελθόν αποτελεί υποχρέωση για μας.» - Ernst Bloch). *** Όχι επιστροφή στην κοινότητα του κράτους, στη φυλετική/εθνική οικογένεια, ούτε στην κοινότητα ως «τρόπος ζωής», ως «λέσχη κοινών ενδιαφερόντων», ως «καταφύγιο της διαφορετικότητας»· ναι στην κοινότητα των ανθρώπων εν γένει, στον διεθνισμό, στον ελευθεριακό σοσιαλισμό και τον φεντεραλισμό, όπου οι αυτόνομοι ελεύθεροι παραγωγοί, συμφιλιωμένοι με τη φύση, οικοδομούν ένα πραγματικά ελεύθερο παρόν και μέλλον, έχοντας πάντα το βλέμμα στραμένο στο παρελθόν – πραγματώνουν δηλαδή συνειδητά την ιστορία, και απελευθερώνουν πραγματικά το άτομο, πέρα από τη φυλή, το φύλο και τις τάξεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου